The Poland prison experiment

Sytuacja w Polsce przypomina obecnie eksperyment Stanleya Milgrama przeprowadzony w Yale University na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Milgram sprawdzał zdolność do popełniania czynów sprzecznych z sumieniem uczestników eksperymentu w sytuacji, kiedy osoba odgrywająca rolę autorytetu nakazywała złamanie powszechnie obowiązujących reguł postępowania.

W każdej sesji eksperymentu udział brały trzy osoby: "autorytet", "nauczyciel" i "uczeń".

Autorytetem w tej sytuacji był naukowiec przeprowadzający eksperyment. Uczestnikom - "nauczycielom" nakazywano stosowanie coraz większych wstrząsów elektrycznych, jeśli trzecia osoba biorąca udział w tym teście udzieliła złej odpowiedzi na zadane pytanie. Wstrząsów elektrycznych w rzeczywistości nie było, ponieważ "uczniem" był aktor udający bolesną reakcję na każdy wstrząs. Jednak "nauczyciel" o tym nie wiedział. 65 procent uczestniczących decydowało się na zastosowanie najwyższego wstrząsu napięcia 450 V, mimo że miało świadomość cierpień zadawanych "uczniowi". Kluczem do zadawania cierpień była spokojna, rzeczowa perswazja "autorytetu".

Jest to wynik zdumiewający i bulwersujący. Okazało się, jak łatwo było manipulować uczestnikami eksperymentu i skłonić ich do popełnienia czynów całkowicie sprzecznych z ich sumieniem i z powszechnie obowiązującymi normami postępowania.

Jaki to ma związek z Polską? Uczestniczymy właśnie w podobnym eksperymencie przeprowadzanym w Polsce. W eksperymencie Milgrama wzięło udział 40 osób. Tutaj uczestników jest prawie 40 milionów. Idea eksperymentu jest podobna. Jak łatwo jest skłonić przeciętnego Polaka do popełnienia czynów niezgodnych z jego sumieniem.

Rolę "autorytetu" odgrywają tu osoby występujące w mediach. "Nauczycielem" jest każdy Polak siedzący przed telewizorem, słuchający radia, czytający gazetę lub przeglądający portal internetowy. "Uczniami" są Jarosław i Lech Kaczyńscy, a szerzej (w uproszczeniu) - wszyscy, którzy w dużym stopniu zgadzają się z ich poglądami i ich opisem polskiej rzeczywistości.

Atak mediów ma zaprogramować Polaka do nienawiści wobec "ucznia". Ma skłonić go do śmiania się z rzeczy, które nie są śmieszne, do szydzenia z rzeczy, z których szydzić nie wolno. Ma skłonić go do utożsamienia się z agresywnym "autorytetem".

Jest to sprzeczne z całym dorobkiem polskiej tradycji, kultury, religii dominującej w Polsce, społecznie przyjętych i akceptowanych norm postępowania. Jest to sprzeczne z tym, co powszechnie uważa się za sumienie człowieka.

Próbka populacji, na której Milgram przeprowadził swoje badania była niewielka. 26 osób spośród 40 wszystkich uczestników zastosowało najmocniejszy wstrząs elektryczny. To za mała próbka statystyczna, by na tej podstawie uogólnić na całe społeczeństwo.

Zdumiewające jest jednak to, że w eksperymencie przeprowadzanym właśnie w Polsce odsetek zdolnych do wyrażania bezpodstawnej agresji i nienawiści pod dyktando "autorytetu" jest podobny. Jest to mniej więcej 65 procent społeczeństwa. Tyle mniej więcej osób poddaje się agresji płynącej z mediów.

Zamiast normalnego dyskursu społecznego i politycznego, także ostrego, ale w ramach tradycyjnych norm, jest zalew agresji i podjudzanie do nienawiści.

Gdyby przepytać każdego z osobna, ogromna większość stwierdziłaby, że w życiu stara się robić rzeczy dobre i pożyteczne, że stara się nie szkodzić innym, że odrzuca agresję. Jednak pod wpływem mediów daje się programować do agresji i powtarza schematy zła.

Wre głuchy rytm roboty funkcjonariuszy.

P.S. Tytuł wpisu jest adaptacją innego eksperymentu psychologicznego, w którym wykazano łatwość wzniecania agresji i tendecji sadystycznych: The Stanford Prison Experiment, przeprowadzonego w 1971 przez Philipa Zimbardo.